17 SAMOBÓJSTW
Statystyki biją na alarm. Zjawisko samobójstw stało się ostatnio coraz częstsze w naszym mieście i powiecie. Według policyjnych danych od początku 2008 r. w rejonie powiatu lubartowskiego odnotowano 17 przypadków samobójstw ? to więcej niż przez cały ubiegły rok: w mieście i gminie Lubartów – 3; w mieście i gminie Kock ? 3; w gminie Niedźwiada ? 2; w gminie Michów ? 2; w gminie Ostrów Lubelski ? 1; w gminie Abramów ? 1; w gminie Uścimów ? 1; w gminie Ostrówek ? 1. (dane na koniec września br.). Nieoficjalnie mówi się, że w ostatnim okresie doszło również do 2 kolejnych. Przeraża fakt, że w tym gronie znaleźli się nie tylko dorośli, ale także dzieci i młodzież. Dlaczego dzieci i dorośli decydują się na taki krok? Jakie zachowania mogą świadczyć o chęci odebrania sobie życia?
Na temat zjawiska samobójstw wśród dzieci i młodzieży rozmawiamy z psychologiem Aldoną Treger
Co jest przyczyną odbierania sobie życia przez dzieci i młodzież ?
Najczęstszymi przyczynami samobójstw wśród dzieci i młodzieży są zaburzenia układów środowiskowych: rodzina, dom, szkoła, brak poczucia, że jest się kochanym, brak odporności na stres, nieumiejętność radzenia sobie z problemami. Na samobójstwo może mieć wpływ również choroba psychiczna. Dzieci czy młodzież odbierają sobie życie w sytuacji, kiedy czują się osamotnione, opuszczone, bezradne, nie widzą możliwości poradzenia sobie z problemami. Samobójstwo to nie efekt niespodziewanej decyzji, jest ono skutkiem długotrwałego procesu, w którym narastają konflikty i kłopoty.
Jakie mogą być symptomy, które świadczą o tym, że dzieci i młodzież planują popełnić samobójstwo?
Plany popełnienia samobójstwa wiążą się ze złym stanem emocjonalnym dzieci i młodzieży. Młode osoby są zamknięte w sobie, skryte, nie można nawiązać z nimi kontaktu. Obserwuje się również zmianę nastroju. Dzieci i młodzież stają się milczące, przygnębione, mogą mieć stany depresyjne. Wykazują brak czynnego udziału w życiu, przeżywają smutek. Takie objawy świadczą o tym, że coś niedobrego może dziać się z dziećmi czy młodzieżą, a w takiej sytuacji potrzebna jest pomoc psychologiczna.
W jaki sposób można uchronić dzieci i młodzież przed popełnieniem samobójstwa? Gdzie szukać pomocy dla nich?
Ważnym czynnikiem, który chroni dzieci czy młodzież przed popełnieniem samobójstwa, jest poczucie więzi rodzinnych. Młodzi powinni mieć dobry kontakt z rodzicami, czuć ich obecność i gotowość do udzielenia ewentualnej pomocy. Dzieci i młodzież powinni wiedzieć, że zawsze mogą liczyć na rodziców, kiedy będą mieć jakiekolwiek trudności. Powinny także odczuwać, że są kochane i rozumiane. Rodzice chcąc mieć z nimi dobry kontakt, powinni rozmawiać z dziećmi, interesować się ich życiem. Rozmowa, która opiera się na wzajemnym szacunku, pozwala na poznanie świata dziecka, jego radości i frustracji i pozbycie się przykrych uczuć. Rodzice nie mogą lekceważyć kłopotów dzieci i powinni swe pociechy uważnie obserwować, aby dostrzec niepokojące objawy i w porę zareagować.
W przypadku, gdy rodzice dostrzegą niepokojące symptomy u dzieci i młodzieży, należy szukać pomocy psychologicznej w poradniach zdrowia psychicznego, bądź w poradniach psychologiczno- pedagogicznych. Pomoc taka może polegać na treningu umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych. Młodzi uczą się wzmacniania poczucia własnej wartości, postaw asertywnych, rozpoznawania własnych emocji i kierowania nimi.
Na temat zjawiska samobójstw u dorosłych rozmawiamy z lekarzem psychiatrą Jerzym Wieczorkiem
Jakie są przyczyny popełniania samobójstw przez dorosłych?
Na samobójstwo mają wpływ obiektywne obciążenia zewnętrzne. Bywa ono dokonywane w sytuacjach kryzysowych, gdy coś przykrego wydarzyło się w życiu człowieka (zła sytuacja materialna, kredyt nie do spłacenia, bankructwo firmy, utrata pracy). Częściej mężczyźni nie potrafią sobie dać rady, jak mają problemy np. związane z niemożnością utrzymania rodziny. Dlatego decydują się na samobójstwo. Kobiety są pod tym względem silniejsze, mają w świadomości dobro dzieci. Do samobójstwa przyczyniają się także: nadużywanie alkoholu, zespół depresyjny, choroba psychiczna i zaburzenia osobowości.
Jakie objawy, zachowania mogą sugerować, że dorośli planują odebranie sobie życia?
O chęci popełnienia samobójstwa może świadczyć wyraźna zmiana zachowania w kierunku spadku nastroju, przygnębienia, w kierunku rezygnacji. Sygnałem mogą być często powtarzane zwroty: ?nie dam rady?, ?nie podołam?, ?nie mam przyszłości?, ?nie chcę żyć?. Obok obniżonego nastroju dominuje też obniżona aktywność, czyli brak energii do wykonywania czynności zawodowych i domowych; obniżona aktywność społeczna (kiedy taka osoba przestaje odwiedzać znajomych, nie ma ochoty z nikim rozmawiać, wyjść z domu, wziąć udział w jakiejś imprezie). O ryzyku popełnienia samobójstwa mogą świadczyć wszelkie zmiany w codziennym zachowaniu, czyli zachowania, które wskazują na odrzucenie lub izolację. Ważnym sygnałem może być wybieranie sposobu śmierci przez człowieka, który ma zamiary samobójcze. W odróżnieniu od osób, które planują samobójstwo – ludzie, którzy od kilku lat powtarzają, że chcą odebrać sobie życie ? tak naprawdę tego nie zrobią.
Jak można pomóc osobom, które wykazują myśli samobójcze?
Trzeba odróżnić zamiary samobójcze (tendencje samobójcze) od myśli samobójczych. Istnieją deklarowane zamiary samobójcze, czyli konkretne plany samobójcze (gdy osoba mówi o chęci popełnienia samobójstwa, wspomina o rodzaju śmierci np. przez powieszenie się). W takiej sytuacji nie trzeba bać się zapytać, jak dana osoba chce to zrobić i po co chce to zrobić. Wtedy istnieje możliwość, że otworzy się i opowie o swoich problemach. W konsekwencji będzie można jej pomóc. Zamiary samobójcze nie mogą być lekceważone, gdyż jest to sytuacja niebezpieczna. Bliscy człowieka, który je wykazuje, nie powinni być bierni wobec jego zachowania. Natomiast myśli samobójcze ujawniają się poprzez stwierdzenia: ?nie chce mi się żyć?, ? mam myśli samobójcze?. Jest to sytuacja bezpieczna, ponieważ osoba tylko o tym mówi, ale nie zastanawia się, jak ma odebrać sobie życie. Aby pomóc osobie ze skłonnościami do samobójstwa, trzeba znaleźć czas dla tej osoby, wypytać o jej problemy, pobyć z taką osobą i poczekać czy coś powie. Warto również namówić takiego człowieka, aby skorzystał z pomocy z psychiatry albo psychologa. Rozmawiała: Sylwia Nowokuńska
Statystyki samobójstw są przerażające. Na całym świecie ponad 1000 osób dziennie popełnia samobójstwo. W Polsce liczba samobójstw wynosi 15 na każde 100 tys. ludzi. Prawdopodobnie kilkakrotnie większa jest liczba prób samobójczych. Odnotowuje się znacznie więcej zgonów w wyniku odebrania sobie życia w stosunku do liczby zgonów spowodowanych wypadkami drogowymi.