O rodach Firlejów i Sanguszków

Sesje historyczne związane z obchodami 470-lecia Lubartowa zorganizowano 20 marca w II Liceum Ogólnokształcącym, a 21 marca w ZS nr 2  w Lubartowie we współpracy szkół z Lubartowskim Towarzystwem Regionalnym. Pomysłodawcą uroczystości była Anna Wójtowicz, dyrektor I LO.

Sesje historyczne zainaugurowały obchody 470-lecia Lubartowa

Wykłady o rodzie Firlejów i Sanguszków, skierowane do młodzieży z Gimnazjum nr 1, Gimnazjum nr 2 i Regionalnego Centrum Edukacji Zawodowej, wygłosili nauczyciele lubartowskich liceów. Były one połączone z częścią artystyczną w wykonaniu uczniów. Tuż po nich obie szkoły otrzymały od LTR pamiątkowe medale z wizerunkami swoich patronów, które wręczyła prezes Maria Kozioł.

 O rodzie Firlejów

Fragment wykładu Adama Sabata, nauczyciela historii w II LO im. Piotra Firleja w Lubartowie:

Firlejowie wywodzą się od sprowadzonego przez Władysława Łokietka Ostafiego herbu Lewart, pochodzącego z Niemiec. Został mu nadany urząd stolnika na grodzie krakowskim. Od sprawnego urzędu mówiono na niego firlejer, w skrócie firlej, stąd powstało nazwisko rodowe Firlej. Był to ród, który w naszych dziejach rozkwit przeżywał w XV i XVI wieku,  wtedy to rodzi się nasze miasto. Nasz ród Firlejów poprzez służbę na dworze królewskim doczekał się wielu godności i nadań ziemskich. Poprzez koligacje rodzinne, małżeństwa połączył się z wieloma rodami, które miały znaczenie w historii: Opalińskimi, Wiśniowieckimi, Lubomirskimi i stał się jednym z najpotężniejszych rodów magnackich w Małopolsce. Ważną postacią rodu jest dziadek patrona szkoły jest Piotr Firlej z Dąbrowicy. Najsłynniejszą postacią z rodu Firlejów był ojciec patrona Mikołaj Firlej, hetman wielki koronny, wojewoda sandomierki i lubelski. Założył on Czemierniki. Zainicjował budowę zamku w Janowcu, którą dokończył jego syn Piotr Firlej. Odebrał on w domu staranne wykształcenie, odbył wiele wypraw po kraju i tam nabywał wiedzę, doświadczenie i ogładę. Piotr Firlej był człowiekiem, którego określa się mianem regalisty, współpracował blisko z władcami: Zygmuntem Starym i Zygmuntem Augustem. W 1538 roku został wojewodą lubelskim, a w 1545 r. – wojewodą ruskim.  Piotr Firlej decyzję o lokowaniu Lewartowa otrzymał od Zygmunta Starego i założył miasto 29 maja 1543 roku na wsiach Łucka i Szczekarków. Lokacja miasta stworzona była na prawie magdeburskim, czyli niemieckim (prawo regulowało układ geograficzny, przestrzenny miasta oraz układ prawny w mieście). To był ewenement w skali światowej, że król zgodził się, aby dochody z miasta czerpał magnat, czyli Piotr Firlej.

O rodzie Sanguszków

Fragment wykładu Małgorzaty Sabat, nauczyciela historii w Zespole Szkół nr 2 im. księcia  Pawła Karola Sanguszki w Lubartowie:

Sanguszkowie panowali w mieście w latach 1739 – 1839. To jeden z najstarszych rodów magnackich w Polsce, ich herb to Pogoń Litewska. Ród Sanguszków wywodzi się od księcia Fiodora, który był bratem przyrodnim króla polskiego Władysława Jagiełły. Syn księcia Fiodora, niejaki Sanguszko jest tym, od którego imienia nazywa się ród Sanguszków. Do dziś nie wiadomo czy to imię ruskie czy litewskie. Twórcą potęgi Sanuszków był książę Paweł Karol Sanguszko. Urodził się w 1680 roku, otrzymał bardzo staranne wykształcenie w Kolegium Jezuickim w Warszawie, a później przebywał na dworze króla Jana III Sobieskiego. Edukację dopełniła podróż. Przez 2 lata książę podróżował po całej Europie. Był w Holandii, Anglii, Włoszech, Austrii, Francji. Wszędzie tam poznawał obyczaje, system rządzenia i kulturę. Po powrocie do kraju zaczął się piąć po szczeblach kariery, szybko uzyskiwał kolejne urzędy – najpierw podskarbiego nadwornego litewskiego, marszałka nadwornego litewskiego, a potem w 1734 roku został marszałkiem wielkim litewskim.  W tym czasie zmarł jego brat Kazimierz Antoni i okazało się, że książę Paweł Karol jest jedynym spadkobiercą rodu Sanguszków. Jego pierwszą żoną była Bronisława Pieniążkówna, wdowa po bracie. Później poślubił Mariannę z Lubomirskich, która wniosła mu w posagu ogromne dobra ziemskie, w tym Lewartów. Książę postanowił, że miasto to będzie główną siedzibą rodu Sanguszków. Postanowił miasto odnowić, bo podupadło w XVII wieku. Dbał o rozwój gospodarczy miasta, zadbał o budowę dróg, miasto otoczono parkanem, pojawiły się pierwsze murowane budynki w mieście, rozpoczęto przebudowę pałacu. Sanguszkowie w tym celu sprowadzili do miasta architekta z Włoch Pawła Antoniego Fontanę. Przy pałacu powstały parterowe oficyny dla służby, powstała druga kondygnacja, wyremontowano dach, powstała sala balowa, teatralna, boczne łazienki, sztukateria, wszystko urządzone  z wielkim przepychem. Dopełnieniem tego był park w stylu francuskim, wzorowany na parku w Wersalu. Książę Paweł Karol był fundatorem wielu kościołów, w tym dwóch u nas – św. Anny i Kapucynów. Trzecią żoną była Barbara z Duninów. W trakcie tego małżeństwa urodziło się jedenaścioro dzieci,  z których przeżyło sześcioro.

Ostatnią właścicielką miasta był Klementyna z Sanguszków Małachowska. Miała ambitny plan modernizacji pałacu. Zaczęła jednak od demontażu wystroju pałacu, czyli wcześniejszej siedziby Firlejów (rozebrano kominki i piece, zerwano podłogi). Wtedy wybuchło Powstanie Listopadowe w 1830 roku i remontu nie dokonano. Pałac nigdy nie wrócił do swojego splendoru. W 1839 roku podjęła decyzję o wyjeździe do Paryża i sprzedała miasto swojemu kuzynowi Henrykowi Łubieńskiemu.

W Muzeum Parafialnym w Lubartowie jest wiele zbiorów będących darami od Sanguszków.

Ostatnim żyjącym przedstawicielem rodu Sanguszków jest książę Paweł Sanguszko, żyjący  obecnie w Brazylii. Uświetnił on uroczystość nadania imienia naszej szkole w 1998 roku.

Notowała: Sylwia Nowokuńska