Poszukiwali wspólnego bohatera. Projekt wymiany polsko – litewskiej

Kim jest BOHATER dla współczesnej młodzieży? Co łączy, a nie dzieli nasze narody? Znalezienie odpowiedzi na te pytania było zadaniem dla młodych ludzi z Lubartowa i Raseiniai. Spotkali się oni w Sandomierzu, królewskim mieście na Szlaku Jagiellońskim, w dniach 22-28 września.

Projekt „W poszukiwaniu Wspólnego BOHATERA 2022” powstał w Wydziale Promocji, Kultury, Sportu i Komunikacji Społecznej Urzędu Miasta Lubartów. Wzięli w nim udział uczniowie II Liceum Ogólnokształcącego im. Piotra Firleja w Lubartowie oraz uczniowie Szkoły Sztuki w Raseiniai, które jest naszym miastem partnerskim. Spotkali się, by wspólnie odkrywać przeszłość historyczną, niwelować uprzedzenia, ale przede wszystkim – lepiej się poznać, zrozumieć i zaprzyjaźnić. 

Oprócz spotkań integracyjnych, wieczorków promujących kulturę litewską i polską, a także gier terenowych, młodzież miała za zadanie stworzyć etiudy teatralne. W nich zaprezentowany został „Wspólny BOHATER”. Założenie projektu nie dotyczyło konkretnej postaci historycznej, ale stworzenia portretu bohatera abstrakcyjnego, kierującego się w życiu wartościami uniwersalnymi. Dzięki przeprowadzonym działaniom młodzieży udało się taką konstrukcję wypracować. Wspólny bohater wyposażony został w takie cechy, jak: waleczność, mądrość, odpowiedzialność, kreatywność, opiekuńczość. Etiudy teatralne, które powstały w odniesieniu do powyższych wartości, dotykały także innych problemów, z którymi musi mierzyć się współczesny świat – jak ekologia, wojna i brak tolerancji.

Projekt został sfinansowany ze środków Polsko – Litewskiego Funduszu Wymiany Młodzieży, z dotacji Ministerstwa Edukacji i Nauki. Jego zadaniem było propagowanie polsko-litewskiego dziedzictwa historyczno-kulturowego oraz dialogu na rzecz współpracy, tolerancji, otwartości, lepszego zrozumienia i poznania się młodzieży polskiej i litewskiej. Pierwszym i najważniejszym punktem działań projektowych były warsztaty teatralne, ukierunkowane na odnalezienie wartości uniwersalnych. Ich symbolem stał się tytułowy, wspólnie wypracowany BOHATER, z języka angielskiego CO-HERO (skrót „co -” oznacza zarówno słowo common (wspólny), jak i cooperation (współpraca). 

Uczestnicy projektu

W projekcie udział wzięło 20 uczniów, po 10 z obydwu stron oraz 4 opiekunów. Wspólne zajęcia odbywały się Bursie Szkolnej w Sandomierzu. Uczestnikami ze strony litewskiej byli uczniowie ze Szkoły Sztuki w Raseiniai, z koła muzycznego oraz koła teatralnego, a ich opiekunami – reżyserka sztuk teatralnych  Albina Damašauskien oraz  Benediktas Siliunas, animator kultury i tłumacz języka litewskiego.

Ze strony polskiej uczestnikami byli uczniowie II Liceum Ogólnokształcącego im. Piotra Firleja w Lubartowie, biorący udział w szkolnym projekcie teatralnym – Scena 44. Opiekunami polskimi byli – Rafał Wrotkowski nauczyciel jęz. polskiego oraz kierownik projektu Scena 44, a także Dorota Belcarz, nauczyciel jęz. angielskiego. Już pierwszego dnia po przyjeździe grupy litewskiej do Polski było widać, że świetnie się rozumieją z kolegami i koleżankami z II LO. Nawiązali znakomity kontakt jeszcze w autokarze jadącym z Lubartowa do Sandomierza, ucząc się nawzajem języka polskiego i litewskiego oraz śpiewając piosenki w obu językach. To nie powinno nas dziwić w kontekście łączących nasze miasta więzi. Przecież Lubartów i Raseiniai od ponad 20 lat są miastami partnerskimi! 

Młodzież w akcji

Wieczory narodowe połączone z inscenizacją, symboliczne Drzewo Obojga Narodów, cykl warsztatów artystyczno – teatralnych „W poszukiwaniu WSPÓLNEGO BOHATERA” oraz Gra-CO-HERO – to główne aktywności projektowe zrealizowane w Sandomierzu i w Lublinie. Dzięki nim projekt stał się doskonałą okazją do zgłębienia opowieści o przeszłości. Odkrywanie przykładów wspólnej historii i tradycji było możliwe dzięki warsztatom terenowym przeprowadzonym wspólnie z pasjonatem historii Polski i Litwy – Januszem Kopaczkiem, przewodnikiem po Szlaku Jagiellońskim. 

Młodzież porozumiewała się głównie w języku angielskim, ale – jak zauważyli opiekunowie – był to także po prostu uniwersalny język teatru. Młodzi kolejny raz udowodnili, jak łatwo się integrują. Już w autokarze jadącym do Sandomierza nastąpiły pierwsze kontakty, a potem do samego końca, przez cały tydzień, uczniowie z Lubartowa i Raseiniai byli razem,  realizując zadania projektowe, ale też bawiąc się wieczorami, jedząc posiłki, spacerując po Sandomierzu oraz rozmawiając, bo przecież nigdy dość i zawsze jeszcze jest coś do powiedzenia.

– To była szczególna lekcja. Uczyła współpracy, zaufania, tolerancji, akceptacji i szacunku dla inności, ale także umiejętności otwarcia się na wyzwania, pewności siebie, wiary we własny talent. Realizacja projektu udowodniła, że młodzi ludzie są gotowi na zmierzenie się z wyzwaniami, przed którymi postawi ich przyszłość. Bo przecież „bohater” jest w każdym z nich, wystarczy go tylko znaleźć! Im się już udało! – podsumowuje  projekt Rafał Wrotkowski.

Niełatwa historia

Wielkie rody litewskie (dla przykładu chociażby Radziwiłłowie, Sapiehowie, Pacowie, czy Chodkiewicze) skoligacone z najpotężniejszymi rodami Korony czy Rusi odgrywały znaczącą rolę w Rzeczypospolitej. Na przestrzeni dziejów przewinęło się szereg postaci po dziś dzień traktowanych jako wspólni bohaterowie przeszłości. Wymieńmy choćby św. królewicza Kazimierza, syna Kazimierza Jagiellończyka, patrona Polski i Litwy, od 1948 r. patrona młodzieży litewskiej. Również duchowni jak ks. Piotr Skarga, pierwszy rektor Uniwersytetu w Wilnie czy świętych Kościoła katolickiego jak ks. Andrzej Bobola, Rafał Kalinowski, czy siostra Faustyna Kowalska. Byli i poeci, pisarze, literaci z Adamem Mickiewiczem, Juliuszem Słowackim, Józefem Kraszewskim, Czesławem Miłoszem czy Tadeuszem Konwickim. Nie zapominajmy i o wspólnych naukowcach w osobach Joachima Lelewela, Ignacego Domeyki, Jana i Jędrzeja Śniadeckich czy Pawła Jasienicy. Mamy na kartach naszych historii narodów i wspólnych działaczy niepodległościowych i społecznych z czasów XIX-wiecznych powstań jak Emilia Plater, Szymon Konarski, Kazimierz Kontrym, Ludwik Narbutt czy nieco później Józef Piłsudski. To właśnie on w 1928 r. na zjeździe legionistów mówił o Wilnie jako pewnym symbolu wspólnoty – wielkiej państwowości i wielkiej kultury, tworzonej przez zamieszkujące miasto narodowości.

W dziejach obu narodów były jednak również okresy dużo trudniejsze, pełne napięć i nieporozumień. Różnorodności narodowe, religijne i kulturowe niosły ze sobą różnego rodzaju niepokoje, obawy i konflikty, co widoczne jest szczególnie w historii wieku XX. Odradzający się do niepodległości naród litewski, kształtujący od podstaw swój język, historie, tradycje i obyczaje, traktował Polskę i Polaków jako zagrożenie dla własnej niezależności i integralności. Pokutuje to we wzajemnych relacjach do dziś. Dlatego zasadne jest podejmowanie różnorodnych inicjatyw mogących przełamywać te stereotypy i budować jakieś formy porozumienia i współdziałania. Przedmiotowy projekt to właśnie odpowiedz na potrzebę niwelowania stereotypów nieprzyjaźni i budowania otwartych relacji pełnych wzajemnego zrozumienia. A przecież jedną z najlepszych „nici porozumienia” jest młodzież – czyli ludzie o otwartych umysłach, znający języki oraz współczesne narzędzia komunikacji międzyludzkiej.

Pokazywanie i propagowanie polsko-litewskiego dziedzictwa historyczno-kulturowego, odkrywanie przykładów wspólnej historii i tradycji, wędrowanie śladami wielkich wydarzeń i postaci, podziwianie bogactwa kultury materialnej – to wszystko stanowiło doskonałą okazję do zgłębienia wspólnej przeszłości. Zrealizowany przez nas projekt  stanowi jednocześnie impuls na przyszłość – do podejmowania nowych inicjatyw z zakresu szeroko rozumianej kultury, w duchu tolerancji, otwartości i współpracy, a w konsekwencji – zrozumienia i lepszego poznania się pomiędzy młodzieżą polską  i litewską. 

Tekst i zdjęcia: Wydział Promocji Kultury, Sportu i Komunikacji Społecznej Urzędu Miasta Lubartów, 

Uczestnicy projektu; Konsultacja historyczna: dr Ewa Sędzimierz